1
00:00:00,914 --> 00:00:03,515
Tôi là Alan Pope và đây là bản viđêo thư 3

2
00:00:03,615 --> 00:00:05,615
của tháng tạo ra video cho Ubuntu.

3
00:00:05,715 --> 00:00:08,354
Tất cả các video trong tháng này có thể tải xuống tự do

4
00:00:08,454 --> 00:00:12,657
từ trang web chúng tôi là screencasts.ubuntu.com

5
00:00:13,240 --> 00:00:16,802
Hôm nay chúng ta sẽ đề cập đến sự tự do và giấy phép (GP) sử dụng phần mềm (PM).

6
00:00:16,902 --> 00:00:21,405
Đây là một chủ đề to lớn và tôi lại không phải là chuyên gia giỏi vè GP sử dụng PM,

7
00:00:21,642 --> 00:00:24,164
cho nên bạn hãy thông cảm cho tôi nhé.

8
00:00:24,479 --> 00:00:27,663
Tự do có thể được coi từ nhiều cách khác nhau, tùy từng người.

9
00:00:28,088 --> 00:00:31,178
Tôi sẽ thuyết minh cho bạn nhiều quan điểm về sự tự do,

10
00:00:31,278 --> 00:00:34,157
liên quan đến việc người dùng máy tính và các thiết bị máy tính.

11
00:00:34,535 --> 00:00:37,735
Đây là một sơ đồ do mọt người bạn của tôi đã sáng tác cách đây 2 năm

12
00:00:37,987 --> 00:00:39,961
và sơ đồ này đang trình bày về mạng cục bộ của toi.

13
00:00:40,102 --> 00:00:42,700
Tuy nhiên, tôi đã thay đổi mạng của tôi trong những năm gần đây

14
00:00:42,837 --> 00:00:44,434
cho nên tôi thích được cập nhật lại sơ đồ đó.

15
00:00:44,860 --> 00:00:48,785
Thế nhưng, muốn làm như thế, do định dạng của tập tin không phải mở

16
00:00:48,885 --> 00:00:49,967
mà là định dạng đóng,

17
00:00:50,067 --> 00:00:53,145
cho nên lẽ ra tôi phải đi mua một phần mềm mang tên là Visio

18
00:00:53,305 --> 00:00:56,130
và còn phải mua thêm một bản của hệ điều hành Windows,

19
00:00:56,230 --> 00:00:58,230
thì mới có khả năng thay đổi nội dung của tập tin,

20
00:00:58,330 --> 00:01:00,330
tất cả như thế này bởi vì định dạng đóng.

21
00:01:00,430 --> 00:01:01,977
Cái hiện tượng này được gọi là "bị ràng buộc bởi người bán phần mềm".

22
00:01:02,108 --> 00:01:05,026
Nghĩa là tôi bị bắt buộc dùng phần mềm của hãng này.

23
00:01:05,126 --> 00:01:07,410
Như thế tôi đã bị hạn chế về quyền tự do lựa chọn PM.

24
00:01:07,561 --> 00:01:10,882
Tôi không thể sửa đổi nội dung của các tập tin thuộc riêng tôi.

25
00:01:12,543 --> 00:01:14,636
Đây là một ví dụ khác bị mất tự do

26
00:01:14,786 --> 00:01:17,731
là đối với trình điều khiển card đồ hoạ 3D của tôi.

27
00:01:17,936 --> 00:01:21,176
Tôi có một card đồ hoạ NVIDIA và hãng NVIDIA

28
00:01:21,390 --> 00:01:24,408
chi cung cấp một file binary, khong có mã nguồn.

29
00:01:24,598 --> 00:01:28,571
Có nghĩa là nếu chương trình driver này không chạy tốt

30
00:01:28,671 --> 00:01:31,188
thì sẽ không có cách nào cho các lập trình viên,

31
00:01:31,360 --> 00:01:34,453
ở Ubuntu hoặc ở nơi khác mà tôi biết,

32
00:01:34,553 --> 00:01:39,080
có khả năng nghiên cứu mã nguồn để chỉnh lại, do NVIDIA đã không công bố mã nguồn.

33
00:01:41,178 --> 00:01:44,871
Như thế, việc hỗ trợ và bảo dưỡng sẽ rất khó thực hiện.

34
00:01:49,680 --> 00:01:54,576
Một lĩnh vực khác mà người ta có thể cảm nhận sự tự do có thể bị hạn chế

35
00:01:54,679 --> 00:01:57,042
là khả năng sử dụng các file truyền thông mà người ta đã tải xuống hoặc đã mua trực tuyến,

36
00:01:57,212 --> 00:01:59,476
trên loại thiết bị mà họ thích dùng.

37
00:01:59,644 --> 00:02:02,726
Không phải là thiết bị ràng buộc bởi hãng thương mại.

38
00:02:03,983 --> 00:02:08,924
Một ví dụ khác là trả tiền để tải xuống nhạc và phim

39
00:02:09,122 --> 00:02:12,657
và sau đó thấy rằng người bán không còn cung cấp dịch vụ nữa

40
00:02:12,768 --> 00:02:13,602
hoặc đã bị phá sản.

41
00:02:13,713 --> 00:02:17,932
Lúc đó có thể bạn sẽ không còn khả năng chơi nhạc hoặc xem phim mà bạn đã mua.

42
00:02:18,204 --> 00:02:21,106
Rõ rằng ở đây bạn đã bị mất quyền tự do chơi

43
00:02:21,206 --> 00:02:24,265
những thứ mà bạn đã tưởng đã mua xong.

44
00:02:25,204 --> 00:02:28,195
Biện pháp kỹ thuật được áp dụng

45
00:02:28,295 --> 00:02:31,103
là dung một phần mềm để khóa lại

46
00:02:31,213 --> 00:02:33,705
và thường được gọi dưới tên là DRM (Digital Rights Management)

47
00:02:33,788 --> 00:02:35,726
hoặc, như dự án FSF (Free Software Foundation) đã đặt tên lại là

48
00:02:35,782 --> 00:02:37,988
Digital Restrictions Management (Quản lý hạn chế bằng kỹ thuật số).

49
00:02:38,665 --> 00:02:41,579
Đây là phần mềm nhằm mục đích không cho bạn được phép khai thác

50
00:02:41,664 --> 00:02:43,834
một cách thoại mãi những phương tiện mà bạn đã tải xuống hoặc mua.

51
00:02:44,897 --> 00:02:49,917
Có 3 trường hợp ví dụ, Googlevideo, iPlayer của BBC và iTunes.

52
00:02:51,214 --> 00:02:54,936
Một yếu tố liên quan đến sự tự do là khả năng sửa đổi các

53
00:02:57,510 --> 00:03:02,257
tập tin như ảnh, video, âm nhạc để sáng tác các công trình xuất phát.

54
00:03:02,377 --> 00:03:04,699
Quyền tự do đó có thể bị từ chối.

55
00:03:04,799 --> 00:03:06,452
Thêm nữa, bạn có thể muốn

56
00:03:06,589 --> 00:03:09,397
sao chép cái gì đó để tặng cho bạn bè

57
00:03:09,500 --> 00:03:11,246
và bị từ chối.

58
00:03:11,417 --> 00:03:14,565
Sự hạn chế này không phải do cơ chế DRM,

59
00:03:14,674 --> 00:03:18,208
nhưng do giấy phép sử dụng EULA (End User Licence Agreement).

60
00:03:18,308 --> 00:03:19,638
Hoặc chỉ cần một giấy phép bản quyền,

61
00:03:19,738 --> 00:03:22,923
không cho phép bạn sao chép

62
00:03:23,053 --> 00:03:24,396
không dựa vào các biện pháp kỹ thuật,

63
00:03:24,496 --> 00:03:26,279
nhưng lại dựa vào pháp luật

64
00:03:26,379 --> 00:03:30,739
để cấm bạn thực hiện sao chép hoặc sửa đổi nội dung.

65
00:03:31,141 --> 00:03:33,849
Sau đây là một ví dụ bản EULA.

66
00:03:34,018 --> 00:03:37,168
Là bản giấy phép sử dụng EULA của PM Skype.

67
00:03:37,268 --> 00:03:39,944
Bạn có thể đọc ở phần 2.3 : không sửa đổi.

68
00:03:39,939 --> 00:03:42,887
Có nghĩa là bạn không có quyền sửa đổi chương trình Skype.

69
00:03:43,161 --> 00:03:46,037
Ngay cả khi bạn muốn cải tiến chương trình, bạn cũng không được phép làm.

70
00:03:46,137 --> 00:03:49,222
Nếu bạn muốn tích hợp Skype với một phần mềm khác

71
00:03:49,324 --> 00:03:52,714
thì bạn cũng không được phép sửa đổi phần mềm.

72
00:03:53,125 --> 00:03:56,036
Đây là một loại giấy phép sử dụng EULA hạn chế theo kiểu khác.

73
00:03:56,136 --> 00:03:59,905
Giấy phép sử dụng Windows XP Home

74
00:04:00,419 --> 00:04:02,724
Bạn không được phép

75
00:04:02,824 --> 00:04:06,154
tặng bản XP này cho một người khác, sau khi đã cài trên máy tính,

76
00:04:06,275 --> 00:04:08,020
để người đó có thể tiếp tục đưa cho một người khác.

77
00:04:08,170 --> 00:04:09,961
Bạn chỉ có quyền thực hiện cài đặt 1 lần thôi.

78
00:04:10,061 --> 00:04:12,336
Cho nên, nêu có ai đó cho tôi một máy tính chạy XP

79
00:04:12,436 --> 00:04:14,835
Tôi không thể chuyển lại máy tính đó cho một người khác,

80
00:04:14,935 --> 00:04:16,935
khi nào tôi không còn làm việc với nó nữa.

81
00:04:17,986 --> 00:04:21,501
Bạn hãy so sánh những hạn chế đó với các giấy phép sử dụng của phần mềm tự do,

82
00:04:21,752 --> 00:04:25,382
mà chúng tôi dùng rất nhiều trong Ubuntu.

83
00:04:25,519 --> 00:04:27,482
Vậy giấy phép sử dụng phần mềm tự do cụ thể là cái gì ?

84
00:04:27,582 --> 00:04:29,800
Định nghĩa này đã lấy thẳng từ Wikipedia,

85
00:04:29,936 --> 00:04:33,190
Giấy phép giao cho bạn quyền sửa đổi và phân phối lại phần mềm,

86
00:04:33,566 --> 00:04:37,847
nếu đã không nói rõ quyền lợi đó, có nghĩa là luật pháp đã hạn chế quyền đó.

87
00:04:38,326 --> 00:04:41,271
Có nghĩa là, với GP sử dụng tự do, bạn có thể sửa đổi, cải tiến,

88
00:04:41,371 --> 00:04:43,371
chỉnh lại và phân phối lại phần mềm,

89
00:04:43,471 --> 00:04:46,133
trong khi một giấy phép sử dụng hạn chế sẽ không cho bạn được quyền làm như thế.

90
00:04:46,921 --> 00:04:50,037
Một trong những giấy phép sử dụng tự do phổ biến nhất là

91
00:04:50,137 --> 00:04:53,667
giấy phép GNU GPL (GNU General Public Licence).

92
00:04:53,767 --> 00:04:58,255
Dự án GNU được ông Richard Stallman khởi động cách đây trên 20 năm.

93
00:04:58,769 --> 00:05:01,102
Chúng tôi sẽ tham khảo một vài siêu liên kết sau này,

94
00:05:01,193 --> 00:05:02,758
cho phép bạn được hiểu biết thêm về GNU.

95
00:05:02,878 --> 00:05:05,095
Như tôi đã cảnh báo, tôi không phải là một chuyên gia giỏi,

96
00:05:05,195 --> 00:05:08,475
nhưng tôi sẽ cố gắng giới thiệu phần mềm tự do và GNU là gì

97
00:05:08,686 --> 00:05:11,199
và bạn còn có thể tìm rất nhiều thông tin trên internet (web).

98
00:05:11,299 --> 00:05:17,072
Nhận (kernel) của Linux được phân phối với giấy phép GNU GPL

99
00:05:17,172 --> 00:05:19,223
cũng như rất nhiều phần mềm khác nữa,

100
00:05:19,323 --> 00:05:21,445
để hình thành bản phân phối Ubuntu.

101
00:05:21,545 --> 00:05:24,691
Như thế Ubuntu có rất nhiều sản phẩm phần mềm

102
00:05:24,791 --> 00:05:26,791
được tích hợp với nhau để hình thành một bản phân phối

103
00:05:26,891 --> 00:05:29,519
và chúng có thể có những giấy phép sử dụng khác nhau.

104
00:05:29,862 --> 00:05:33,800
Bạn sẽ tìm thấy một bản sao của các giấy phép sử dụng đó trên máy tính đã cài Ubuntu

105
00:05:33,902 --> 00:05:36,251
trong thư mục "/usr/share/common-licenses".

106
00:05:36,431 --> 00:05:38,833
Đây là những giấy phép sử dụng thông dụng nhất.

107
00:05:38,933 --> 00:05:40,614
Cũng khá buồn cười là trong cùng một tên thư mục,

108
00:05:40,717 --> 00:05:43,764
có cả các giấy phép GPL, BSD và LGPL.

109
00:05:44,072 --> 00:05:48,669
Nếu bạn muốn biết phần mềm này được ban hành kèm theo giấy phép sử dụng loại gì,

110
00:05:48,769 --> 00:05:51,674
thì bạn có thể tìm trong thư mục

111
00:05:51,774 --> 00:05:53,864
"/usr/share/doc/*/copyright" và thay đổi ký tự "*"

112
00:05:53,975 --> 00:05:56,523
bằng tên gói phần mềm mà bạn muốn kiểm tra

113
00:05:56,623 --> 00:05:58,523
bạn sẽ tìm được tập tin về copyright trong thư mục đó.

114
00:05:58,623 --> 00:06:00,923
Ví dụ, đây là tập tin giấy phép bản quyển của nhân Linux.

115
00:06:01,023 --> 00:06:03,504
Có thể bây giờ bạn chưa đọc được văn bản này,

116
00:06:03,604 --> 00:06:07,336
nhưng nếu bạn mở được tập tin đó, bạn sẽ thấy,

117
00:06:07,563 --> 00:06:10,611
ở đoạn giữa của nó,

118
00:06:10,711 --> 00:06:13,830
phần mềm này là phần mềm tự do, và bạn có thể tự do phân phối lại nó

119
00:06:13,930 --> 00:06:15,644
và/hoặc sửa đổi nó theo giấy phép

120
00:06:15,747 --> 00:06:17,391
GNU General Public License,

121
00:06:17,491 --> 00:06:20,541
phiên bản 2, đã được công bố bởi Free Software Foundation.

122
00:06:20,641 --> 00:06:28,641
Vậy, nhân Linux được phân phối theo giấy phép bản quyền GPL 2.0

123
00:06:31,741 --> 00:06:36,255
Một gói phần mềm khác là Tomboy, được cài đặt cùng với Ubuntu

124
00:06:36,355 --> 00:06:37,948
Đây là một ứng dụng ghi chép rất hay.

125
00:06:38,048 --> 00:06:40,048
Nếu chúng ta tìm đọc tập tin bản quyền của PM này,

126
00:06:40,148 --> 00:06:43,484
chúng ta sẽ nhận ra là Tomboy được phân phối theo giấy phép LGPL 2.1.

127
00:06:43,861 --> 00:06:46,908
Vậy, ở đây chúng ta có các loại gói phần mềm khác nhau,

128
00:06:47,010 --> 00:06:49,785
các ứng dụng khác nhau trong cùng một bản phân phối.

129
00:06:50,056 --> 00:06:52,685
Mọt vài ứng dụng theo các giấy phép bản quyền khác nhau,

130
00:06:52,801 --> 00:06:54,921
nhưng, các giấy phép đó giao đủ quyền tự do

131
00:06:55,332 --> 00:06:58,691
để có khả năng tích hợp lại với nhau để hình thành một bản phân phối GNU/Linux.

132
00:06:58,825 --> 00:07:00,788
và bán như một phần mềm tổng hợp.

133
00:07:02,283 --> 00:07:05,365
Bạn sẽ tìm một loạt thông tin về chuyên đề này trực tuyến

134
00:07:05,947 --> 00:07:08,858
và tôi xin khuyên bạn, nếu như bạn muốn tìm hiểu thêm,

135
00:07:08,958 --> 00:07:10,958
là bạn nên đọc kỹ các giấy phép bản quyền đó.

136
00:07:11,118 --> 00:07:13,994
Tuy rằng đọc chúng cũng khá vất vả, nhưng chúng

137
00:07:14,094 --> 00:07:18,925
cũng khong phải dùng quá nhiều thuật ngữ về luật như ta đã có thể tưởng trước.

138
00:07:19,062 --> 00:07:22,416
Đây, có một vài siêu liên kết hữu ích.

139
00:07:22,516 --> 00:07:24,575
Tôi sẽ công bố các siêu liên kết này trên trang web

140
00:07:24,712 --> 00:07:27,520
screencasts.ubuntu.com và click ở đây

141
00:07:27,692 --> 00:07:30,465
bạn sẽ thấy được các siêu liên kết.

142
00:07:30,565 --> 00:07:33,926
Siêu liên kết đầu tiên là về Wikipedia, có 1 trang về phần mềm tự do.

143
00:07:34,026 --> 00:07:37,827
Nó mô tả phần mềm tự do là gì và trình bày về tư tưởng

144
00:07:37,927 --> 00:07:41,663
cho phép phân phối lại phần mềm, đã sửa đổi hoặc không sửa đổi,

145
00:07:41,834 --> 00:07:43,923
một cách không hạn chế hoặc với một số hạn chế,

146
00:07:44,060 --> 00:07:45,601
tùy thuộc vào loại giấy phép bản quyền.

147
00:07:45,909 --> 00:07:48,717
Trên Wikipedia cũng có 1 trang nói về GNU,

148
00:07:48,817 --> 00:07:53,031
về lịch sử và các tiểu dự án của dự án GNU

149
00:07:53,168 --> 00:07:58,136
và các chương trình phần mềm thuộc dự án GNU.

150
00:07:58,716 --> 00:08:01,777
Nếu bạn đến trang web của dự án GNU

151
00:08:01,877 --> 00:08:05,222
bạn sẽ thấy rất nhiều thông tin về dự án GNU

152
00:08:05,322 --> 00:08:07,927
và thêm đây, về phía trên,

153
00:08:08,027 --> 00:08:13,817
về lý do đã đặt tên GNU, GNU/Linux hoặc GNU+Linux.

154
00:08:13,885 --> 00:08:17,138
Đây có một đoạn nhỏ, tôi sẽ phóng to lên nó một chút,

155
00:08:17,238 --> 00:08:22,001
và đây này, là 4 quyền tự do được bàn giao bởi giấy phép bản quyền GNU GPL.

156
00:08:22,101 --> 00:08:24,101
Tư do sử dụng phần mềm,

157
00:08:24,201 --> 00:08:25,391
tự do nghiên cứu phân tích phần mềm,

158
00:08:25,491 --> 00:08:27,491
tự do phân phối lại phần mềm và

159
00:08:27,591 --> 00:08:30,082
tự do cải tiến phần mềm và

160
00:08:30,182 --> 00:08:33,027
phân phói lại phần mềm đã cải tiến.

161
00:08:34,465 --> 00:08:37,346
Bạn sẽ thấy khả năng truy cập được mã nguồn phần mềm là cần thiết

162
00:08:37,446 --> 00:08:40,458
nếu như bạn muốn nghiên cứu và sửa đổi phần mềm.

163
00:08:42,311 --> 00:08:46,283
Bạn sẽ tìm thấy nhiều trang nói về triết học

164
00:08:46,382 --> 00:08:48,539
phần mềm tự do mà đáng nên đọc.

165
00:08:48,847 --> 00:08:51,792
Bạn cũng có thể dành ít thời gian tham quan trang web của Free Software Foundation.

166
00:08:51,998 --> 00:08:56,004
Địa chỉ của Free Software Foundation là fsf.org

167
00:08:56,104 --> 00:09:00,010
FSF khuyến cáo về quyền tự do trong ngành lập trình.

168
00:09:00,627 --> 00:09:03,811
Trên Wikipedia cũng có thêm một vài trang hấp dẫn về danh sách

169
00:09:03,983 --> 00:09:05,524
các giấy phép bản quyển đã được chấp nhận.

170
00:09:05,626 --> 00:09:11,550
Do FSF (Free Software Foundation) và OSI (Open Source Initiative)

171
00:09:11,893 --> 00:09:16,584
sẽ duyệt theo dạng 'Free' (Tự do) hoặc 'Open' (Mã nguồn mở)

172
00:09:16,684 --> 00:09:20,693
Đây là một ví dụ phần mềm có những quyền tự do,

173
00:09:20,793 --> 00:09:23,844
nhưng thực tế giấy phép bản quyền của PHP không thích hợp với GPL,

174
00:09:23,944 --> 00:09:26,275
bởi vì có những câu và những khẳng định thành mâu thuẫn với nhau ở 2 giấy phép này.

175
00:09:26,375 --> 00:09:29,220
Như thế cũng phức tạp : bạn không thể nào tạo ra một phần mềm

176
00:09:29,391 --> 00:09:31,308
căn cứ một phần vào một phần mềm theo giấy phép GPL và

177
00:09:31,408 --> 00:09:33,945
căn cứ một phần khác vào một phần mềm theo giấy phép PHP,


178
00:09:34,045 --> 00:09:36,045
bởi vì 2 giấy phép này mâu thuẫn với nhau.

179
00:09:36,145 --> 00:09:40,554
Bạn có thể đọc thêm về tính không thích hợp với nhau của các giấy phép bản quyền khác nhau.

180
00:09:41,170 --> 00:09:43,599
Vì vậy sẽ có ích cho bạn nếu bạn đọc được nhưng trang thông tin này, 

181
00:09:43,699 --> 00:09:45,565
mỗi khi mà bạn có một ít thời gian.

182
00:09:45,896 --> 00:09:47,665
Cám ơn bạn đã xem video này.

183
00:09:47,765 --> 00:09:50,553
Tất cả các video có sẵn trên trang web của chúng tôi,

184
00:09:50,653 --> 00:09:54,046
screencasts.ubuntu.com